Günlük hayatımızda pek çok kişi ile karşılaşıyoruz. Bu karşılaşma esnasında ise ilk izlenimden kaynaklı olarak kişiler hakkında çeşitli fikirlere sahip oluyoruz. Peki, bir kişi hakkında olumlu bir düşünceye kapıldığınızda bu etki nedeniyle kişiye farklı olumlu özellikler de eklediğiniz oldu mu? Örneğin “Ne kadar nazik bir insan.” diye düşündüğünüz bir kişinin aynı zamanda başarılı veya güvenilir olduğu düşüncesine kapıldınız mı? Cevabınız “Evet” ise aslında bu durum, beynimizin hızlı kararlar vermek için geliştirdiği bir kısayol olan halo etkisinden kaynaklı olduğunu söyleyebiliriz.
O halde gelin, tüm detaylarıyla halo etkisi nedir, birlikte incelemeye başlayalım.
Halo Etkisi Nedir?
Halo etkisi ya da diğer bir adıyla hale etkisi, bir kişiye tek bir özelliği üzerinden genel bir olumlu yargı oluşturmayı tanımlayan bir kavramdır. Bu kavramın ortaya çıkışı ise 1920 yılına dayanıyor. Psikolog Edward Thorndike, askerler ile gerçekleştirdiği bir deney sonucunda kişilerin tek bir özelliğinin olumlu etki yaratması halinde diğer özelliklerinin de olumlu olarak değerlendirildiğini keşfediyor.
Yaptığı deney sırasında Thorndike; komutanların orduya yeni katılan askerlerin zeka, fiziksel görünüm, liderlik gibi çeşitli özelliklerini değerlendirmesini istiyor. Bunun üzerine eğer bir askerin bir özelliği yüksekse diğer özelliklerinin de yüksek olduğunu, ama düşükse bu etkinin diğer özelliklerine de yansıdığını görüyor. Yani tek bir özellik, kişinin tüm özelliklerini de etkileyen bir yapıya sahip. İşte, bu duruma da halo etkisi deniyor.
Halo Etkisinin Hayatımıza Etkileri
Halo etkisine, düşünme biçimimizden kaynaklı bir kısayol demek mümkün. Çünkü beynimiz, genel olarak hızlı kararlar vermek için tek bir özelliğe bakarak genelleme yapma eğiliminde. Örneğin takım elbiseli birini gördüğümüzde bir iş insanı ve hatta işinde başarılı biri olduğu düşüncesine kapılabiliriz. Bunun nedenini çözmek için de zihnin işleyişine bakmakta fayda var.
Psikolog Daniel Kahneman, “Hızlı ve Yavaş Düşünme” kitabında zihnin işleyişini anlatırken aslında halo etkisinin de nasıl ortaya çıktığını gösteriyor. Kahneman’a göre zihnin işleyişi iki sistemden oluşuyor. Sistem-1, kişinin bir şey gördüğünde ilk tepkiyi vermesini sağlayan sistem iken Sistem-2, verilen ilk tepkiyi analiz eden ve yoğun düşünme sürecini başlatan diğer sistem. Yani Sistem-2’de yoğun düşünme sürecinin başlaması, Sistem-1’deki anlık tepkiye bağlı. Bu demek oluyor ki Sistem-1’de beliren duygu, Sistem-2’nin işleyişini de etkiliyor.
Zihnin işleyişinden de anlaşıldığı gibi halo etkisi ile hayatımızın her noktasında karşılaşmak mümkün. Yeni biriyle tanıştığımızda, bir iş görüşmesinde ya da alışveriş yaparken halo etkisi ile genel çıkarımlar yapabiliriz. Bu da tabii ki hata yapmamıza sebep olabilir. Çünkü halo etkisi, hızlı karar vermek için başvurduğumuz bir genelleme yöntemi.
Ancak unutmayın ki bu etki, düşünme biçimimizi değiştiren bir zihin oyunundan ziyade deneyimlerimizden kaynaklı olarak daha hızlı kararlar almamızı sağlayan bir yol haritası. Sadece bu haritayı daha iyi okuyabilmek için detaylara dikkat etmenin önemli olduğunu unutmamak gerekli.
İş Hayatında Halo Etkisinin Yansıması
Halo etkisi, ilk izlenim ve olumlu özellikler ile bağlantılı olduğu için özellikle iş hayatında bu etki ile karşılaşmak mümkün. Hatta iş hayatında halo etkisi bir strateji olarak kullanılabiliyor. “Peki, nasıl?” diyorsanız aslında cevap oldukça basit. Tabii ki iş hayatında profesyonellik ve deneyim, mesleğinizi icra etmenin temeli olsa da imaj yönetimi ile halo etkisinden yararlanarak bu temeli yükseltmek mümkün. Özellikle kişilerle birebir iletişim kurarken bu etkinin olumlu bir algı yaratmanın anahtarı olduğunu göz ardı etmemenizde fayda var.
Ancak bu etki iş hayatında yükselmek ve olumlu etki yaratmak için bir araç olabileceği gibi aynı zamanda bir engel de olabilir. Çünkü halo etkisinin ortaya çıktığı deneyden de anlaşıldığı gibi tek bir olumsuz özellik, kişilerin diğer özelliklerinin de olumsuz görülmesine sebep olabilir. Bundan dolayı kişinin olumlu yanları da göz ardı edilebilir.
Kısacası iş hayatı için halo etkisine hem bir fırsat hem de tehdit demek mümkün. Bu nedenle gerçek yetenekleri es geçmemek ve profesyonel kararlar verebilmek için sadece kişilerin tek özelliğini değerlendirmemek oldukça önemlidir. Unutmayın ki halo etkisi, zihnin işleyişinin ortaya çıkardığı bir etki olsa da düşünce tarzınızı değiştirmek sizin elinizde. Böylece halo etkisinden kaynaklı verilebilecek yanlış kararların önüne geçebilir ve hatalardan dolayı yaşayacağınız stresi minimum seviyeye düşürebilirsiniz.
İş hayatında dikkat etmeniz gereken bir kavram olan stres yönetimi hakkında detaylı bilgi almak isterseniz “Stresten Uzaklaşmanın Yolları: Stres Yönetimi Nasıl Yapılır?” yazımızı okuyabilirsiniz.
MAPFRE Sigorta